Uithuizen: H. Jacobus de Meerderekerk (1861)

Santiago de Compostela

Op 17 mei 2008 opende kardinaal Simonis het Jacobspad, een wandel- en fietsroute naar het Overijsselse Hasselt, onderdeel van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. Het monument bij de kerk van J.P. van den Berg en J. Spijk (2001) toont de Jacobsschelp (Belgisch hardsteen) en een aan een pelgrimsstaf hangende knapzak met (lood omkleed larikshout). Op de sokkel staat:

Pelgrim

je verlangen is groot

je weg is lang

je bent gedragen

je bent geborgen

vraag

Het kerkgebouw

Momenteel is de kerk vanwege de intensieve restauratie aan de glas-in-lood ramen gesloten. Op 11 december 2022 zal de eerste viering zijn. Tegen die tijd verschijnen in de tekst hieronder geactualiseerde illustratieve foto’s.

Deze kerk van architect Johannes Franciscus Scheepers is een klassiek-gotische kruisbasiliek. De toren is ingebouwd.

Het oudste object is een zandstenen Golgotha-reliëf uit 1554. Het komt uit het in 1587 door de Spanjaarden verwoeste klooster van de Johannieten van Wijtwerd, ten zuiden van Usquert.

De lezenaar en het altaar kruis van verzilverd koper komen uit de kerk van de Achterweg/Schoolstraat (1823). Onder de vloer bij de doopvont werden vanuit de oude kerk de stoffelijke resten van Wilhelm Joseph d’Andrée herbegraven; hij was parochiepriester van 1757 tot 1816.

De kruiswegstaties uit 1880 zijn van atelier Eugène de Fernelmont (Den Bosch).

In de dwarsbeuk staan vier beelden van gepolychromeerd hout. De afbeeldingen van Jacobus en Jozef zijn van Friedrich Wilhelm Mengelberg (± 1873), het Mariabeeld is van Anton Josef Reiss (± 1880). Wie Antonius gemaakt heeft, is onbekend. Op de console boven de deur aan de westkant, bij het Golgotha-relief, houdt Jacobus de Meerdere in zijn linker hand een pelgrimsstaf met kruikje. Zijn rechterhand houdt hij zegenend boven een kerkgebouw. Aan de oostelijke wand van de dwarsbeuk staat Antonius. Verder, zoals in haast alle katholieke kerken staat Maria links boven het Maria altaar en Jozef rechts boven het Jozefaltaar.

In 1895 vond een restauratie plaats onder leiding van architect Gerardus te Riele (Deventer): de koorsluiting (zuidzijde) werd gerestaureerd; hoge muurnissen werden verwijderd; koorvensters werden naar beneden doorgetrokken; in de ramen werd een eenvoudige stenen versiering (tracering) aangebracht; de kapitelen met de gewelfaanzetten werden verlaagd. Decoratieschilder Johann Everhard Rubenskamp (Wehl) beschilderde het koor. Helaas verdween deze kunst in 1938 onder een laag saus.

Het pneumatische orgel van 1908 is van de firma Maarschalkerweerd. In 1976/7 werd het grondig gerestaureerd door de firma Jos Vermeulen (Alkmaar), maar wordt al geruime tijd niet gebruikt omdat het toe is aan een nieuwe beurt.

In 1948 kreeg de toren twee nieuwe klokken van firma Van Bergen (Heiligerlee) omdat de Duitse bezetter de oude had geroofd. Op de kleine klok staat ‘St. Jacobus’. De grote is genoemd naar Gerardus Massa, parochiepriester van 1920-1953. ‘Gerardus Massam vocat’ betekent dat Gerardus de massa roept.

In 1958/9 werden de zware bundelpijlers door dunne stalen kolommen vervangen. Het kostbare hoofdaltaar (1873) van atelier Friedrich Wilhelm Mengelberg (Utrecht) werd verwijderd, evenals de met kunstig houtsnijwerk gedecoreerde preekstoel aan de voorste linker pilaar. Grote marmeren tegels vervingen de in patroon gelegde gekleurde vloertegeltjes. Op de linker ambo is de boodschap van de engel Gabriël aan Maria te zien en op de rechter het Pinksterfeest.

Het tabernakel in de Mariakapel komt uit het hoofdaltaar dat bij de restauratie van 1958/9 werd verwijderd.

De zetels op het liturgische centrum komen uit de in 1982 afgebroken Sint Martinuskerk aan de Broerstraat, Groningen.

De glas-in-lood ramen op het liturgische centrum zijn van Heinrich Geuer (1872). Hij liet zich inspireren door voorbeelden uit de dom van Keulen: Johannes (met kelk); Jacobus (met schelp); Petrus (met sleutel); Christus (met bol en zegenende hand); Thomas (met zwaard); Andreas (met schuin Andreaskruis).

Frans Nicolas (Roermond) maakte in 1907 de glas-in-loodramen voor de torengevel: Koning David (met harp); paus Gregorius de Grote (de H. Geest, de duif, blaast melodieën in zijn oor); Sint Cecilia (met orgeltje).

In 2021/2 worden door subsidies en eigen inbreng de glas-in-lood ramen van de gehele kerk ruitje voor ruitje gerestaureerd door glazeniers Ballast & Bonenkamp. Ook worden de stenen raamomlijsting en de brugstaven zorgvuldig vernieuwd door bouwkundig aannemer Sealteq.