Lees hier de overweging van Kerstnacht 2023

KERSTMIS  2023

Overweging

We hebben ze allemaal wel in huis: de tubetjes waar je soms naar moet zoeken: of het nu Velpon heette, Pritt of Bisonkit of zo’n lijmstift voor papier, je kunt niet zónder.  Lijm. Het gewoonste van de wereld, zo lijkt het, maar misschien is het op deze kerstavond wel hetgeen wat het meest ontbreekt in onze wereld, in onze levens, in de politiek, in onze families, in onze Kerk. “Verbinding” wordt het veelal genoemd: waaraan heb je behoefte in je leven, op je werk, thuis? “Verbinding”…maar niemand omschrijft ’t echt.

Kerstmis 2023 zal misschien wel de boeken ingaan, als het feest waarop we méér dan ooit zoeken naar samenhang en verbondenheid, omdat we op de een of andere manier zijn losgeraakt van elkaar, losgeraakt van oude waarden en tradities, losgeraakt van waar we blij van worden – we zijn, ook wel doordat we wonen in een prachtig land waar zóveel goed gaat en waar zóveel vanzelfsprekend is, we zijn bijna losgeraakt van onszelf en van al die dingen waar we ooit heel tevreden mee waren. Veel mensen lijken op dit moment erg boos te zijn: boos om wat niet lukt, boos om dure boodschappen, boos omdat ze er alleen voor staan, boos omdat er geen huizen zijn, omdat er files zijn, omdat er geen perspectief is voor het bedrijf, boos omdat er veel onzeker is geworden. Ongetwijfeld is de verkiezingsuitslag van november ook daaruit voortgekomen. Het ‘welbehagen’ uit onze kerstliederen is ‘onbehagen’ geworden. En ieder van ons weet wel hoe het voelt om echt boos te zijn: dat voelt ook heel eenzaam, dat voelt los, want je zet je zelf ongewild alleen, je schrikt mensen af.  Er zijn mensen in de Caribische gebieden, in het Midden-Oosten en zelfs in Afrika waar echt altijd droogte is, waar overstromingen zijn en miljoenen mensen in tenten en hutten wonen, er zijn mensen daar die over óns in West-Europa zeggen dat we boos en ondankbaar zijn.

Zij zeggen: Nog liever nog arm dan boos.

Eerlijk gezegd: dat doet best zéér… want misschien hebben ze wel gelijk.

Juist in die landen, waar mensen veel meer bij huis zijn, thuis leven omdat er geen geld of middelen zijn om iets te halen of om te reizen, weten mensen wat verbondenheid doet: dat er lijm nodig is om moeilijke tijden te overleven.

We schrijven Kerstmis 2023: en er is veel te lijmen, er is veel aan elkaar te plakken om weer te weten waartoe we geboren zijn: dat de basiswaarden van ons leven niet schuilen in volle koelkasten en doen waar je zin in hebt, maar in het ‘samen staan’ voor dingen waar je gelukkig van wordt en waar je anderen gelukkig mee kunt maken.

Niet alleen de dagelijkse boodschappen zijn duurder geworden, ook de Blijde Boodschap, de geboorte van het kerstkind, is duur geworden – bijna niet meer te krijgen in onze winkels, onderop stapels terecht gekomen. Ongemerkt en ongewild, is de wereld losgeraakt van wat ertoe doet.

Op deze avond die Blijde Boodschap weer boven tafel gekomen, wordt hij in alle toonaarden en talen, gelezen en bezongen, en voelen we weer even de verbondenheid met de hele wereld, mensen die in hutjes en huizen, in kapellen en kathedralen, samen komen om dat woord, die boodschap niet alleen te hóren maar ook te vieren. Want tegenover boosheid staat die BLIJDE boodschap, tegenover alle eenzaamheid staat de naam van dit kind ‘God-met-ons’ – tegenover alle oorlog daar en ontploffingen hier, staat ‘la petite bonté’ die de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Lévinas zo duidelijk naar voren schoof als basisvoorwaarde om gelukkig te zijn. Die kleine goedheid, vraagt om lijm: niet losrukken maar plakken. Hij overleed op eerste kerstdag 1995. Hij was één van de grootste naoorlogse denkers. Als Joodse 30-er had hij zelf krijgsgevangenschap in Duitsland overleefd maar wilde nooit met wrok omzien. Hij liet zijn boosheid over zijn oorlogsverleden los en besloot God als de ‘Ander’ met een hoofdletter te zien en elke medemens werd voor hem iemand voor wie je verantwoordelijk bent, iemand die je gelukkig kunt maken.

Hij kwam, net als de profeet Jesaja beschrijft, van een volk dat uit het duister een groot licht zag en hij richtte zich helemaal op de medemens. In iedere mens zag hij het gezicht van God: hij noemde het: religieus horizontalisme.

Met een heel klein beetje lijm verbind je je al aan God door voor je naaste broer, zus te zijn, medemens.

Kerstmis 2023: een kostbaar moment om met het goedkoopste tubetje lijm te plakken wat los- en stuk is geraakt: om verbinding te maken met wie pijn heeft, heimwee en verlangen naar een dierbare die er niet meer is, met wie zorgen heeft over kinderen, spanning over gezondheid, angst voor de toekomst. Er bestaat superlijm en secondelijm en wonderlijm, maar misschien doet een woord al wonderen, misschien doet muziek al wonderen, misschien doet een hand of wat hartelijkheid al méér dan alle tubes samen.

God kwam naar de aarde om ons te verbinden, om ons een wereld te laten zijn waar niemand hoeft te vluchten of te vloeken, waar niemand honger heeft of heimwee, omdat er (zoals Paulus schrijft aan Titus) heil en hoop is voor alle mensen. Jezus’ geboorte en Bethlehem helpt daarbij.

Vrede wens ik u toe – vrede in onze harten, vrede in onze families en buurt, vrede op aarde. Zalig Kerstmis! Amen.