Preek van 29 augustus 2021

OVERWEGING 22^e zondag door het jaar B – 28-29 augustus 2021

Deuteronomium 4, 1-2.6-8; Jakobus 1, 17-18.21b-22.27 ‘Tipp-ex’

Volmaakt: dat is de kern van de lezingen van vandaag.

Dat is het woord dat steeds en steeds terugkomt… Mozes in de eerste lezing spreekt over volmaakte voorschriften” ; Jakobus in de tweede lezing noemt het woord van God dat uit de hemel neerdaalt “een volmaakt geschenk” en als in het Evangelie de Farizeeën en Schriftgeleerden Jezus vertellen dat zijn leerlingen zich niet volmaakt aan de uiterlijke regels van de wet houden, dan haalt Jezus uit: “echte volmaaktheid komt van binnenuit”.

Volmaakt – ik denk dat velen van ons die wel eens over dat woord hebben nagedacht en hebben gezegd: “volmaakt bestaat niet” ”’t is mensenwerk”, “als God volmaakte mensen had gewild, dat had Hij ze wel gemaakt.”

We weten inmiddels uit de psychologie dat mensen die niet tegen onvolmaakt-heden kunnen, ‘perfectionisten’ worden genoemd en dat die het in hun leven zwaar hebben omdat zij steeds het onbereikbare willen bereiken.

Toen ik ooit in een eerdere parochie aan iemand vroeg: “Hoe gaat het met je?” toen antwoordde hij altijd: “het meeste gaat goed” – een mooier antwoord bestaat niet. Dat is – denk ’k – de realiteit: ’t meeste gaat goed, niet alles.

In mijn studietijd, inmiddels zo’n kleine 40 jaar geleden, kenden we nauwelijks nog computers en schreven we de aantekeningen van colleges handmatig uit – vaak ook voor elkaar, als je medestudenten er niet waren. En omdat we dat zo volmaakt, zo perfect mogelijk wilden doen, gebruikten we dagelijks het flesje ‘tipp-ex’ – witte vloeistof waarmee je woorden kunt weglakken en eroverheen kunt schrijven. Het bestaat nog, al wordt het uiteraard veel minder gebruikt, maar je kunt het nog kopen: ‘tipp-ex’. Ik weet niet hoeveel flesjes ik opgebruikt heb, maar ik dacht heel vaak toen: wat moet ik zonder ‘tipp-ex’?  Want fouten maak je… volmaakt is niemand – er is altijd wel íéts dat je over zou willen doen – waaraan je niet dacht of waarin je te snel was met schrijven, spreken, handelen. Daaraan moest ik denken bij de lezingen van deze dag:

De eerste lezing is één lange toespraak van Mozes voordat het volk de Jordaan oversteekt en het beloofde land in trekt. Mozes kijkt terug op de tocht van 40 jaar woestijn. Daarbij lag een zwaar accent op de feitelijke wetsregels. Naar aanleiding van de Tien Geboden, zegt Mozes letterlijk: ‘Geen enkel ander land heeft zulke volmaakte voorschriften en bepalingen als de wet die ik u geef’. En die wet is zo volmaakt omdat hij van God komt. Er mag dus door de mens niets aan toegevoegd worden, want de mens is niet volmaakt en kan dus ook niets volmaakts voortbrengen. Volmaaktheid: daarom reageert Jezus zo negatief tegen de farizeeën en de Schriftgeleerden: Ze zijn speciaal van Jeruzalem naar Kafarnaüm gekomen om Jezus eens goed op zijn plaats te zetten, ze wijzen Jezus erop dat sommige van zijn leerlingen met ongewassen handen eten. Zoals altijd gaat Jezus niet in op deze kritiek – natuurlijk weet Hij ook dat hygiëne bij het eten noodzakelijk is. Maar Jezus gebruikt hier in feite het tipp-ex-fenomeen: Hij spreekt niet meer over hygiëne, wel over het feit dat die farizeeën en Schriftgeleerden denken dat ze de volmaaktheid bereiken als ze zich houden aan de 613 ge- en verboden die in de loop der eeuwen de joodse wet geworden zijn. Maar deze ge- en verboden zijn menselijke toevoegingen aan de wet van God. Ze kunt ze zó weglakken en er nieuwe voor in de plaats zetten. Het zijn menselijke regels die ondergeschikt zijn aan die ene wet van God: Bemin God bovenal, en hou evenveel van je naaste als van jezelf. En beminnen, houden van, is geen verzameling van geboden en verboden, maar is een werkwoord. Dat is dus wat Jezus aan de farizeeën en Schriftgeleerden verwijt: ze denken dat ze volmaakt zijn omdat ze zich aan mensenwetten houden, maar het goddelijke gebod van de liefde is voor hen geen praktijk. En waartoe dat leidt, blijkt uit de onvolmaakte mensendingen die Jezus opsomt: ontucht, diefstal, moord, hebzucht, bedrog, jaloezie en nog zoveel meer die zover van volmaaktheid verwijderd zijn.

We schrijven eind augustus 2021- en opeens is het C-woord, van Covid/Corona op de achtergrond als we zien wat er in Afghanistan gebeurt – waar het grote Godsgebod van de liefde in één keer wordt weggelakt met grof geweld en waar al die verschrikkelijke dingen die Jezus opnoemt – door terreurorganisaties worden gepraktiseerd. Nee, een volmaakte wereld-zonder-tipp-ex bestaat niet en volmaakte mensen bestaan niet. En de wereld weet heel goed hoe het had gemoeten en ook in ons eigen land is kritiek niet van de lucht. Maar in feite zegt Jezus tegen de Schriftgeleerden en tegen ons: kijk eerst maar naar jezelf…lak eerst je eigen grote en kleine missers wat weg en stap dan terug in de wereld van God met dat belangrijke gebod van de liefde. Als je ooit tot volmaaktheid wilt komen, houdt dan vast aan Gods gebod om eerst je naaste lief te hebben…daar heb je immers de handen al vol aan. Amen.