Preek van Kerstavond 2020
2020
Bent u open, of bent u dicht??
Dat is wel de grote vraag waarmee deze dagen de pastorieën en de parochies van Rooms-katholieke kerken worden bestormd…. open of gesloten ???
Het geldt voor ons als kerken, dat is de bubbel waar wij op dit moment in leven, maar …evenzeer geldt het voor kappers, voor kledingzaken, voor winkels die – voor wat heet ‘niet-essentiële zaken’ verkopen, voor horeca, voor warenhuizen, noem maar op…. OPEN OF GESLOTEN??
Juist nu wij het al heel gewoon vinden KERSTPREEK in een samenleving dat op zondag heel wat winkels open zijn – die winkelsluitingswet is al heel wat keren aangepast en besproken – zijn de bordjes ‘gesloten’ opeens weer volop uit het stof gehaald en is opeens niets meer zeker – wat ondenkbaar was, is nu realiteit…..Nee, wij zijn niet meer gewend aan dichte deuren te komen – letterlijk als het gaat om middenstand, om kijken en kopen, maar ook figuurlijk niet: een NEE kan bij een kind ontzettend veel frustratie en boosheid te weeg brengen …
En dat komt de kerstvrede niet ten goede, zeggen we maar even met een knipoog en een glimlach…
We vieren Kerstmis van het jaar 2020…
En dat dit jaar alles anders-is-dan-anders…dat wisten we al:
Vaak, heel vaak zeggen we aan het einde van een kalenderjaar: wat een jaar… wat een jaar … en wat een vreemde wereld. Wat kan? Wat kan niet?
Maar nu ervaren we pas echt wat een vanzelfsprekendheden ons leven en onze wereld kende en hoe het dus écht allemaal anders kan….
En de historie dringt zich aan ons op: wanneer waren nu op Kerstavond de kerken dicht??? De geschiedenisboeken zeggen: sinds de Franse Revolutie -begin 19e eeuw – is dit niet meer voorgekomen in de geschiedenis….
Toch, dat bordje ‘gesloten’ gebruiken we tegenwoordig als kerken al veel té vaak…. in het zuiden, in het buitenland, zijn bij kloosters vaak de kerken nog open….maar wij durven dat al lang niet meer aan. En het voelt ook vreemd…
Sinds mensenheugenis is dit de avond waarop mensen het aloude Kerstverhaal uit het Lucasevangelie willen horen – het verhaal van de koude nacht, de man & de zwangere vrouw, de herberg met het bordje gesloten, waar we dan allemaal inwendig NEE bij schudden, van ‘dat kan toch niet’ en dan de stal, de dieren, de herders, het engelengezang – en tenslotte het kind dat de wereld komt redden. Mooier kan niet, indrukwekkender kan niet, romantischer kan niet.…
Misschien zijn we dit jaar nóg wel meer gefocust op dat zinnetje want er was voor hen geen plaats in de herberg. Immers: wat een behoefte is er dit jaar ontstaan aan bezoek – aan ontmoeten- aan gezelligheid…alleen al in de zorghuizen toen de deuren weer opengingen…. Mede daarom ook lijkt het dit jaar wel alsof niet alleen ons hele leven, persoonlijk, maatschappelijk, kerkelijk, in de war is, maar ook de geschiedenis, de historie ….
En dat brengt ons bij de lezingen van deze kerstavond, kerstnacht:
Als we echt de boeken erop na slaan, dan is dat ook zo: het klopt feitelijk niet dat Quirinius, die door de evangelist Lucas wordt genoemd, landvoogd of gouverneur was van Syrië, toen de volkstelling werd gehouden…en het is ook lang niet zeker dat Keizer Augustus en die gouverneur van Syrië tegelijkertijd aan het bewind waren… is het belangrijk??
Maar juist daarom is dit Kerstevangelie dat deze avond, deze nacht klinkt, een geloofsverhaal dat laat zien wat wél echt belangrijk is…De landvoogd en de keizer komen later ook niet meer terug in het verhaal en de boeken…zoals veel van de namen van ons eigen kabinet later ook niet meer in onze historie terug zullen komen….maar waar het echt om gaat is: Dit kerstevangelie plaatst de keizer als machtigste man van de toenmalige wereld tegenover een nog naamloos en weerloos kind – de man die zichzelf god nóémde en een kind dat God wás …
De gesloten wereld van de keizer, tegenover de open wereld van God: vrede op aarde voor alle mensen van goede wil. En waar de keizer de mensen klein en ver weg wilde houden, spreekt Jesaja in de eerste lezing al over een volk in het duister, dat gebukt gaat onder een drukkend juk, een stang, een stok, besmeurde mantels, dat volk ziet licht…. tegen alle menselijk leed in, dat vaak ‘besloten’ wordt beleefd en gedragen, stelt de profeet dat het donker wordt opengebroken- licht en heil breekt door in de geboorte, in de persoon van een kind. Dit kind is teken van God, is een teken dat God de wereld verandert…. zoals elk kind dat geboren wordt, de wereld altijd verandert en het leven heel erg verandert….
Deze avond, deze nacht, horen we krachtige taal in de lezingen, woorden die niet alleen het virus te lijf gaan, maar ook de moeheid, de depressiviteit die deze coronatijd, deze crisis, de sombere berichten tegenspreken. Misschien gaan ze zelfs ín tegen het denken dat de wereld ziek is omdat de mensen ziek zijn.
Kerstmis vraagt om nieuwe openheid – om ons hart en onze gedachten weer te richten op wat van boven komt…. in de komst van Jezus, in de geboorte van het Kerstkind, verschijnt God zelf met gratis licht en gratis vrede, ‘genade’ genoemd in de brief van Paulus aan zijn vriend Titus. Genade betekent: voor niets, zomaar! Nee, we hoeven niet persé naar een winkel met geld in de hand, we krijgen gratis dit Kerstfeest een levensprogramma aangereikt in de persoon van dit Kind, Gods uitgestoken hand naar de wereld, God draait de sleutel om ons binnen te laten in Zijn wereld – dat koninkrijk waar geen landvoogden, gouverneurs of keizers of kabinetten de baas zijn- maar waar macht niet meer speelt. Wonderbare Raadsman, Vredevorst wordt het kind genoemd, Redder van de wereld. Dat klinkt beter….dat is Kerstmis. We schrijven Kerstmis 2020….het vaccin zal velen van ons gaan beschermen tegen lichamelijk ziekzijn- maar God zelf is gekomen om ons te redden van onrecht, van kwaadheid, van dichte harten. Ondanks onze gesloten kerken maakt Hij ópen opdat we leven. Zalig Kerstmis gewenst, u allen! Amen.