Jan de Jong, verzetsheld uit het Noorden

In de opmaat naar 75 jaar bevrijding zijn er momenteel verschillende festiviteiten en herdenkingen in ons land. Er worden optochten met militaire voertuigen gehouden en verzetshelden passeren de revue. De uit het bisdom Groningen-Leeuwarden afkomstige kardinaal Jan de Jong is een van de verzetshelden uit het Noorden.

Hij keerde zich onverbiddelijk tegen het nationaal socialisme en de naziterreur. Afgelopen dinsdag was het 134 jaar geleden dat kardinaal Jan de Jong (1885 – 1955) werd geboren. Hij zag op 10 september 1885 het levenslicht op Ameland. Zijn vader was bakker en zijn moeder zorgde voor het gezin. Na Jan werden er nog zes jongens en twee meisjes geboren. 

Jan de Jong was intelligent, had een goed geheugen, wist veel van de geschiedenis maar was niet welbespraakt. In 1936 werd hij aartsbisschop van Utrecht. Vanaf het begin van de oorlog heeft hij herderlijke brieven geschreven om de gelovigen te troosten en te bemoedigen. Via voorgelezen brieven vanaf de preekstoel wees hij op de gevaren van de NSB. De Nederlandse bisschoppen lieten zich over het algemeen niet in met illegale activiteiten maar beperkten zich tot openlijk verzet. Jan de Jong protesteerde tegen de Jodenvervolging bij rijkscommissaris Seyss-Inquart. In Nederland zijn procentueel de meeste Joden omgekomen: 75 procent in Nederland tegenover 40 procent in België en Noorwegen en 20 procent in Frankrijk. 

Jan de Jong weigerde de opgelegde verboden van de bezetter om Joodse kinderen van de scholen te verwijderen. Ook weigerde hij een opgave te verstrekken van Joodse patiënten die in zorginstellingen verbleven. Toen hij werd gedwongen om de inschrijvingsformulieren van Nijmeegse studenten aan de bezetter te geven, droeg hij, volgens de biografie ‘Kardinaal De Jong heldhaftig en behoudend’ van Henk van Osch, aan zijn naaste medewerker Geerdinck op:  ‘Geef de heren maar nul op rekest.’ 

Jan de Jong liep constant gevaar maar bleef standvastig. Toen de Gestapo op een morgen zijn woning aan de Maliebaan binnenviel was hij ogenschijnlijk kalm gebleven. De Gestapo liet hem uiteindelijk ongedeerd. Na de oorlog werd Jan de Jong geridderd en door de paus tot kardinaal benoemd. In 1982 werd een standbeeld van kardinaal De Jong onthuld in Nes. Het beeld is gemaakt door de Friese kunstenaar Frans Ram. Het toont de kardinaal zoals de eilanders hem kenden: bescheiden, eenvoudig, lopend over het hem zo geliefde Ameland.